Н.Ургамалсувд: Зээл тасалдах шалтгаан нь бодлогын хүүнээс бус зах зээлийн тодорхой бус эрсдэлээс болж байна

Монголбанкны Мөнгөний бодлого, төсөөллийн хэлтсийн захирал Н.Ургамалсувдтай цаг үеийн асуудлаар ярилцав.

Төв банк бодлогын хүүгээ 3% болговол Монголбанкинд ТБҮЦ хэлбэрээр байршиж буй эх үүсвэр эдийн засаг руу гарч, эдийн засаг богино хугацаанд сэргэх боломжтой гэж зарим хүмүүс байр сууриа илэрхийлж байна. Үнэхээр тийм зүйл болох уу?

Бодлогын хүү буурсан ч зах зээлийн тодорхой бус байдал, болгоомжлол арилахгүй бол Төв банкны үнэт цаас (ТБҮЦ) буурахгүй. Өнгөрсөн онд Монголбанк бодлогын хүүгээ 4-н удаа 5 нэгж хувиар бууруулж, мөнгөний бодлогын төлөвийг зөөлрүүлэн бодлогын хүүг 6% болгож түүхэн доод түвшинд хүргэсэн хэдий ч ТБҮЦ-ны хэмжээ 70 гаруй хувиар нэмэгдээд байна. Нэг талаас банкны балансын дүн 37 их наяд хүрч өссөн учраас үнэт цаасанд барих хэмжээ тодорхой хувиар өсөх нь дамжиггүй. Жишээ нь активынхаа 15% орчимыг төлбөр түргэн гүйцэтгэх зорилгоор барина гэвэл 5-6 их наядын Засгийн газрын юмуу Төв банкны үнэт цаасны хэрэгцээ байна. Нөгөө талаас, цар тахалтай холбоотойгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаа хэвийн явагдах боломжгүй болсон, бизнесийн тодорхой бус байдал нэмэгдсэнээс зах зээлийн болоод зээлийн чанар муудах эрсдэл огцом нэмэгдсэн, бас хөл хорио нь шинэ зээлийн эрэлтийг ч буулгаж байна. Иймээс банкууд шинээр гаргах зээлийн хэмжээгээ бууруулж, төгрөгийн хадгаламжийнхаа хүүнээс бага хүүгээр 3-4 хувийн алдагдалтайгаар ТБҮЦ-нд байршуулж байна.

Тэгэхээр эдийн засгийн үйл ажиллагаа хэвийн явагдах нөхцөл бүрдэхгүй тохиолдолд бодлогын хүүг бууруулснаар зах зээлийн эрсдэлийг бууруулж чадахгүй, зээл олголтыг нэмэгдүүлж чадахгүй юм. Гуравдугаарт, бодлогын хүүг бууруулж гол худалдааны түнш улсуудынхаа валюттай харьцуулахад төгрөгийн өгөөжийг огцом унагах нь гадаад валютын гарах урсгалыг нэмэгдүүлэх, макро тэнцвэрийг алдагдуулах, цаашлаад макро болон санхүүгийн тогтворгүй байдлыг үүсгэх эрсдэлийг дагуулж болзошгүй тул цаашдын хүлээгдэж буй нөхцөл байдалтай уялдуулан байнга анхаарч байгаа.

Тэгвэл гол бодлогын арга хэмжээ өөр юу байх вэ?

Бодлогын хүү буурах нь хангалтгүй байгаа тул эрсдэл тодорхой бус байдлыг хуваалцаж бууруулах шаардлагатай. Тиймээс, цар тахлын тархалтыг намжаах арга хэмжээтэй эдийн засгийн бодлогын арга хэмжээгээ уялдуулан явж байна. Шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын “Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх” төлөвлөгөөний хүрээнд зээлдэгчийн эрсдэлийг бууруулах, зээлдэгчийн зээлийн дарамтыг бууруулах замаар банкны эх үүсвэрийг эдийн засаг руу гаргахад чиглэсэн арга хэмжээг хэрэгжүүлж эхэлж байна.

Монголбанк өнгөрсөн жилүүдэд хэт хатуу мөнгөний бодлого хэрэгжүүлж эдийн засгийг “хатингаршуулсан”, “одоогийн хүнд байдалд оруулсан” гэх шүүмжлэлийг зарим эдийн засагчид хийсэн байсан. Таны байр суурь?

ТБҮЦ-ны үлдэгдэл өндөр байгааг мөнгөний бодлогын төлөв хэт хатуу байна гэж ойлгож ингэж хэлсэн юм болов уу гэж би бодлоо. Юуны өмнө ТБҮЦ-ны үлдэгдлээр мөнгөний бодлогын төлөвийг хэмждэггүй, яагаад гэхээр үүнд банкны үйл хөдлөл шууд нөлөөлдөг. Өмнөх асуултанд тодорхой хэлсэнчлэн ТБҮЦ-ны хэмжээ өнгөрсөн онд зах зээлийн эрсдлээс шалтгаалан банкны зээлийн бодлогоос хамааран нэмэгдсэн. Тэгэхээр мөнгөний бодлогын төлөв өнгөрсөн жилүүдэд эдийн засгийг боомилохоор хатуу байсан уу гэдэгт хариулт өгье. Мөнгөний бодлогын төлөв хатуу байна уу, үгүй юу гэдгийг хэмжихдээ зөвхөн инфляцаас хамааруулан тооцдоггүй, дотоод эрэлт, дотоод, гадаад тэнцвэр, валютын цэвэр урсгал, ханшаас хамааруулан тооцож, бодлогын шийдвэр гаргахад ашигладаг. Та санаж байгаа бол Монголбанк 2017-2019 онуудад бодлогын хүүгээ зөвхөн бууруулах чиглэлд өөрчилсөн. Ингэхдээ мөнгөний бодлогын төлвийг нейтраль түвшинд хадгалахаар буюу хүүний түвшинг гадаад, дотоод тэнвцэрийг хангах, эдийн засгийн идэвхжлийг дэмжихээр түвшинд бодлогын орон зайг хадгалж ирсэн.

Үүний үр дүнд эдийн засгийн өсөлт эдгээр жилүүдэд потенциал түвшнөөсөө даван 5-7 хувиар өсч байсан нь эдийн засаг дахь мөнгөний хэмжээг багадуулаагүй бас тийм ч их ихдүүлээгүйг илтгэж байна. Ийм бодит байдлаас зөрүүтэй, тоон мэдээллээр батлагдахгүй мэдээлэл хийх нь иргэдийг төөрөгдүүлэх, зарим тохиолдолд буруу шийдвэр гаргахад хүргэх эрсдэлтэй. Иймд иргэд маань ч гэсэн авч буй мэдээллийнхээ үнэн зөвийг шалгах арга барилд суралцахгүй бол бидний амьдарч буй мэдээллийн эрин зуунд зөв мэдээллийн хажуугаар буруу, ташаа мэдээлэл нэмэгдэх хандлага ажиглагдаж байна.

Өмнөх хоёр асуулттай холбоотойгоор нэг зүйлийг асуумаар санагдлаа. Төв банкны мөнгөний бодлогыг шүүмжлэх эсхүл байр суурь зөрөх хандлага ажиглагдаад байдаг. Үүний шалтгаан юу байдаг юм бол?

Мэдээж ардчилсан нийгмийн үнэт зүйлийн нэг бол өөрийн үзэл баримтлалаа чөлөөтэй илэрхийлэх учраас санал, бодлоо илэрхийлэх эрх хүн бүрт байгаа. Гэхдээ энэ эрх маань бусдад буруу мэдээлэл түгээх эсхүл мөнгөний бодлогын шийдвэрийг үнэдслэлгүйгээр мушгина гэсэн үг биш шүү дээ. Төв банкны бодлоготой холбоотой ихэнх шүүмжлэлийг харахаар нэг нийтлэг зүйл ажиглагдаад байдаг. Тэр нь юу вэ гэхээр судлаачид, эдийн засагчдын хувьд мөнгөний бодлогын нөлөөллийг дутуу харах эсхүл өөрт ойрхон зөвхөн нэг сектор, өнөөдрийн өөрийнхөө эрх ашиг, нэг төрлийн мэдээлэл дээр үндэслэн тайлбарлахыг оролдох хандлага элбэг байгаад байгаа. Жишээ нь бодит секторын тоон мэдээлэл дээр үндэслэн инфляц буурчихлаа, эдийн засгаа дэмжиж хүүгээ бууруул гээд байдаг. Гэтэл нөгөө талд нь санхүүгийн секторт нь эрсдэл нэмэгдсэнээс зээлийн тасалдал үүсчихээд байхад хүүгээ бууруулвал зээлийн эрсдэл буураагүй тохиолдолд зээлийг бус, валютын гарах урсгалыг л нэмэгдүүлэх эрсдэл байгааг хардаггүй. Өөрөөр хэлбэл, макро эдийн засгийн тоон мэдээллийг сектор, сектороор нь тусад нь харахаас биш бүх секторын мэдээллийг системтэй нэгтгэж, боловруулахгүй байгаагаас ийм дутуу мэдээлэл дээр тулгуурласан шүүмжлэлийг хийгээд байна уу даа гэж ажигладаг. Тийм учраас л Монголбанк бодлогын шийдвэр гаргах бүрдээ үндэслэлээ тайлбарласан хэвлэлийн бага хурал хийдэгээс гадна бодлогын шийдвэрийнхээ үндэслэлийг дэлгэрэнгүй тайлбарласан “Инфляцын тайлан”-г боловсруулан олон нийтэд танилцуулж, түгээдэг.

Монголбанк цар тахлын эсрэг бодлогын багц арга хэмжээг бараг бүтэн жил хэрэгжүүлж байна, Та үр дүнг нь хэрхэн дүгнэж байна вэ?

Өнгөрсөн оны яг өдийд гэхэд цар тахал дэлхийн болоод МУ-ын эдийн засагт том хэмжээний гарз хохирол учруулна гэж хэн ч төсөөлөөгүй, дийлэнх эдийн засагчид богино хугацааны буюу түр зуурын нөлөөтэй гэж үзэж байсан. Өөрөөр хэлбэл, “Ковид“ шокийн хэмжээ болоод үргэлжлэх хугацааг хэн ч хэлж мэдэхгүй байсан тул тодорхой бус байдал огцом нэмэгдэж, ойрын ирээдүйн талаарх мэдээлэл ихээхэн хомс байсан.

Ийм тодорхой бус нөхцөлд макро бодлогын аливаа арга хэмжээг авахдаа хэт ихдүүлэх эсвэл багадуулах эрсдэлээс зайлсхийсэн бодлогын төлвийг зөөлрүүлэх шийдвэрийг Монголбанк 2020 оны 3-р сараас эхлэн авч хэрэгжүүлсэн. Тухайлбал, өнгөрсөн онд бид зах зээлийн нөхцөл, макро болон санхүүгийн системийн одоогийн болон ирээдүйн төлөв, бодлогын шинжилгээг 7 удаа шинэчлэн тооцож, нөхцөл байдал өөрчлөгдөх бүрт шаардлагатай бодлогын шийдвэрийг цаг алдалгүй авсан. Монголбанкны бодлогын шийдвэрүүд нь нэгдүгээрт, зээлдэгчдийн зээлийн дарамтыг бууруулах, өрхийн гар дээр үлдэх орлогыг дэмжих, аж ахуйн нэгжийн төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг дэмжих, хоёрдугаарт, жижиг, дунд үйлдвэрлэл, уул уурхайн бус экспортын санхүүжилтийг нэмэгдүүлж, санхүүжилтийн өртгийг бууруулан дотоод эдийн засгийн уналтыг сааруулах, гуравдугаарт, банкны салбарын тогтвортой байдлыг хадгалахад дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэсэн зэрэг зээлийн бүтцийн өөрчлөлтөд тулгуурласан бодлогын багц арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн. Эдийн засгийн уналт 2020 оны 1-р улирлын -10.7%-иас багасч, 3-р улиралд -3.1%, 4-р улиралд -0.3% болсон байна. Үүнд мөнгөний бодлогын дээрх арга хэмжээ болон төсвийн бодлого, халдвар хамгааллын зэрэг бүх л арга хэмжээнүүд нөлөөлсөн байгаа.

Ярилцсанд баярлалаа.

Эх сурвалж: Монгол банк