“Амьдрал бол дугуй унахтай адил, тэнцвэрээ хадгалъя гэвэл урагшаа л явах хэрэгтэй”

Альберт Эйнштейн: 20-р зууны суут эрдэмтэн

1879 оны гуравдугаар сарын 14-нд онолын физикч, 20-р зууны хамгийн нөлөө бүхий эрдэмтэн Альберт Эйнштейн Германы Ульм хотод төржээ. Тэрээр Харьцангуйн онолын үндэслэгч бөгөөд орчин үеийн физикийн хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулсан юм.

Гол нээлтүүд:

Тусгай харьцангуйн онол (1905) – Цаг хугацаа, орон зай, энергийн харилцан хамаарлыг тайлбарласан.
Броуны хөдөлгөөний тайлбар (1905) – Атом, молекулын санамсаргүй хөдөлгөөнийг математик загварчилж, атомын онолыг баталсан.
Фотоцахилгаан эффект (1905) – Гэрэл зөвхөн долгион биш, бөөм (фотон)-ийн шинжтэй болохыг тайлбарласан. Энэ нээлт нь квант механикийн үндэс суурь болж, Эйнштейн 1921 онд Нобелийн шагнал хүртэхэд хүргэсэн.
Ерөнхий харьцангуйн онол (1915) – Хүндийн хүчийг орон зай, цаг хугацааны муруйлтаар тайлбарласан.

Эйнштейний амьдрал:

1879 – Германы Ульм хотод төрсөн.
1905 – Швейцарьт докторын зэрэг хамгаалсан. Энэ жилийг “Гайхамшигт жил” (Annus Mirabilis) гэж нэрлэдэг.
1915 – Ерөнхий харьцангуйн онолоо танилцуулсан.
1921 – Нобелийн шагнал хүртсэн.
1933 – Адольф Гитлер засгийн эрхэнд гарсны дараа АНУ руу дүрвэж, Принстоны их сургуульд ажилласан.
1955 – АНУ-д нас барсан.

Сонирхолтой баримтууд:

Эйнштейн багадаа хэлд оройтож байсан ч гайхалтай оюун ухаантай байжээ.
Дэлхийн II дайны үед АНУ-д Манхэттэн төслийг (атомын бөмбөг бүтээх ажиллагаа) шууд удирдаагүй ч Ерөнхийлөгч Рузвельтэд захидал бичиж, атомын судалгаанд анхаарахыг зөвлөсөн.
Түүний тархийг нас барсны дараа судалгааны зориулалтаар хадгалсан байдаг.

Алдартай эшлэлүүд:

“Төсөөлөл бол мэдлэгээс чухал.”
“Бүх зүйл аль болох энгийн байх ёстой, гэхдээ дэндүү энгийн биш.”
“Амьдрал бол дугуй унахтай адил, тэнцвэрээ хадгалахыг хүсвэл урагшаа явах хэрэгтэй.”

Гэр бүлийн байдал:

Эйнштейн хоёр удаа гэрлэж, гурван хүүхэдтэй байв.

Эхний эхнэр: Милева Марич (1875–1948) – Серб гаралтай физикч, математикийн оюутан. Тэд 1903 онд гэрлэж, 1919 онд салсан. Эйнштейн Нобелийн шагналын мөнгөө Милевад өгчээ.

Хүүхдүүд:
Лизерль Эйнштейн (1902) – Багадаа нас барсан эсвэл өргүүлсэн гэх таамаг бий.
Ханс Альберт Эйнштейн (1904–1973) – Инженер, Калифорнийн их сургуульд багшилж байсан.
Эдуард Эйнштейн (1910–1965) – Сэтгэцийн өвчтэй байсан ба насан туршдаа сэтгэцийн эмнэлэгт амьдарсан.

Эйнштейн шинжлэх ухааны ертөнцөд төдийгүй хүн төрөлхтний түүхэнд гүн гүнзгий нөлөө үзүүлсэн суут ухаантан байлаа.

Удаах эхнэрийг Эльза Эйнштейн (1876–1936) гэдэг байсан ба Эйнштейний ээжийн талын садан байв. Тэд 1919 онд гэрлэсэн, 1936 онд Эльза нас барсан. Эльза өмнөх нөхрөөсөө хоёр охинтой байсан.