Ц.Мөнхцэцэг: Олон улсын чиг хандлагын дагуу Судалгааны их сургуулийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлэхээр судалгаа хийн ажиллаж байна

Судалгааны их сургуулийн эрхзүйн байдлын тухай хууль, Дээд боловсролын тухай хуулийн төслийг нэгдсэн хуралдааны хэлэлцүүлэгт бэлтгэх УИХ-ын Ажлын хэсэг МУИС, МУЭИС-д уулзалт хэлэлцүүлэг хийлээ.

Судалгааны их сургуулийн хуулийн төслийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг багш, ажилчдын саналыг сонсож, дээрх 2 сургуультай танилцлаа. Их сургуулийн үйл ажиллагааны удирдлага, зохион байгуулалтыг сайжруулах, сургалт, судалгаа, инновацийн үйл ажиллагааны чанар, үр өгөөжийг  дээшлүүлэх замаар судалгаанд суурилсан их сургууль болгон хөгжүүлэх үндэс суурийг бүрдүүлэх, Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийг мэдлэг, инновацид тулгуурлан хөгжүүлэхэд тэдгээрийн гүйцэтгэх үүрэг, оролцоог нэмэгдүүлэх зорилготой Судалгааны их сургуулийг хөгжүүлэх хөтөлбөрийн талаар оролцогчид хэлэлцсэнээрээ энэ удаагийн уулзалт онцлог боллоо.

УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг хэлэхдээ “Монгол Улсад анх удаагаа дэлхийн улс орнуудын их сургуулиудын орчин үеийн хөгжлийн чиг хандлага болсон “Судалгааны их сургууль” бий болгохоор хуулийн төслийг БШУЯ-наас өргөн бариад байгаа юм.

Яамнаас өргөн барьсан төслийг илүү сайжруулж, олон улсын чиг хандлагын дагуу судалгааны их сургуулийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлэхээр судалгаа хийн ажиллаж байна.

Европын тэргүүлэх их сургуулиуд болох Сорбон, Оксфорд, Кембриж, Хейделберг, Цюрихын их сургууль зэрэг 12 их сургууль 2002 онд Европын судалгааны их сургуулиудын лиг байгуулсан. Өдгөө Европын 23 их сургууль үүний гишүүн бөгөөд Европын судалгааны их сургуулиудын стандартаар дэлхийн улс орнууд судалгааны их сургуулиа байгуулж байгаа.

АНУ-ын 4,000 гаруй дээд боловсролын байгууллагын 220 нь судалгааны их сургууль бол Их Британий 300 дээд сургуулийн 25 нь судалгааны их сургууль байдаг. БНХАУ 3,000 гаруй сургуулийнхаа 100 орчмыг дэлхийн түвшний судалгааны их сургууль болгон хөгжүүлж буй.

Хөгжиж байгаа орнууд голчлон нэгээс хоёр л судалгааны их сургуультай байгаа бол дэлхийн олон оронд ийм их сургууль байхгүй байна.

2013 оны 10 сард Европын судалгааны их сургуулиудын лиг, Зүүн Азийн судалгааны их сургуулиудын лиг, Америкийн болон Хятадын судалгааны их сургуулиудын лиг хамтран дэлхийн судалгааны их сургуулийн “Хэфэйн тунхаглал”-ийг баталсан.  Энэ нь орчин үеийн судалгаанд суурилсан их сургуулийн үндсэн шинжүүдийг зааж өгсөн гол баримт бичиг юм.

 “Хэфэйн тунхаглал”-д зааснаар судалгааны их сургууль нь:

1. Их сургуулиас гадуурх ижил төрлийн байгууллага болон хувь хүмүүсийн мэдээлэлжсэн, хараат бус, сонирхлын зөрчилгүй үнэлгээгээр сайжруулсан үйл ажиллагааныхаа бүх түвшинд шилдэг жишгийг тогтоох; багш, ажилтан, оюутнуудыг сонгон шалгаруулах ил тод, мерит тогтолцоог тууштай хэрэгжүүлэх, суралцах, бүтээлч байдал, нээлтийг хөгжүүлэх дотоод орчныг бүрдүүлэх, бакалаврын болон төгсөлтийн дараах түвшинд оюутнуудын чадавхийг нээж, хөгжүүлэхийг тууштай зорих.
2. Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн судалгааны үр дүнг хэвлэн нийтлэх, сургах, олон нийтийн оролцуулан өргөнөөр түгээх, гүн гүнзгий, өргөн цар хүрээтэй судалгааны цар хүрээтэй үйл ажиллагаа явуулах.
3. Бүх салбарын олон улсын инноваци, хөгжилд хувь нэмэр оруулсан мэдлэг, ойлголтын хил хязгаарыг ахиулж, үндэсний болон үндэсний хэмжээнд хувь нэмрээ оруулах чадвартай, өндөр ур чадвартай, нэр хүндтэй (олон улсын нэр хүндтэй судлаачдаар үнэлүүлсэн) төгсөгчдийг ялангуяа докторын хөтөлбөрөөр дамжуулан эрдэм шинжилгээний сургалтаар дамжуулан тасралтгүй бэлтгэдэг байх.
4. Үйл ажиллагааны өргөн хүрээнд үндэсний хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулах чадвартай, өргөн боловсролтой төгсөгчдийг Бакалаврын болон төгсөлтийн дараах түвшний сургалтаар дамжуулан сургаж бэлтгэхийг тууштай зорих.
5. Санхүүжилтийн эх үүсвэр, хувь хүний болон байгууллагын ашиг тусаас үл хамааран мэдээлэл цуглуулах, үнэлэх, дүн шинжилгээ хийх үнэн зөвийг баталгаажуулсан, судалгааны үнэнч шударга байдлын хамгийн дээд стандартыг төлөвшүүлэх, түүнтэй холбоотой ёс зүйн үүрэг хариуцлагыг бэхжүүлэх, ёс зүйн зарчим зөрчсөн аливаа судалгаа, үйл ажиллагааны талаарх аливаа гомдол, ойлголтыг шалгаж, шийдвэрлэх нээлттэй, үр дүнтэй бодлогыг хэрэгжүүлэх.
6. Нээлттэй эрэл хайгуул, хүрсэн буй ойлголтыг тасралтгүй шалган туршихуйд суурилсан судалгааны соёлын хүрээнд хязгаарлалтгүйгээр судалгаа, сургалтаар дамжуулан мэдлэгийг үйлдвэрлэх, түгээн дэлгэрүүлэх академик эрх чөлөөг багш нар хариуцлагатай хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ нь мэргэжлийн болон арга зүйгээс, мөн ойрын хэрэгцээ шаардлагаас гадна ирээдүйг загварчлах, өөрчлөгдөн буй ертөнцийг ойлгох, тайлбарлахад шаардлагатай ойлголт, ур чадвар, туршлагаа хөгжүүлэхэд чиглэгдэнэ.
7. Ахиц дэвшил гаргахад зайлшгүй шаардлагатай өрсөлдөгч үзэл бодол, хандлага, байр суурийг хүлээн зөвшөөрөх, хүлцэх ойлголтыг ахиулах, шинэ мэдлэг, технологи үйлдвэрлэхийн тулд иргэний мэтгэлцээн, хэлэлцүүлэг өрнүүлэхэд нээлттэй байх.
8. Эрхэм зорилго, хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө, нийгмийн өнөөгийн болон ирээдүйн хэрэгцээний үнэлгээнд үндэслэн эрдэм шинжилгээний үндэслэл, юуг, хэрхэн заах, судлах талаар тэргүүлэх чиглэлээ тогтоох эрхтэй; мөн эдгээр тэргүүлэх зорилтуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд олон улсын хэмжээнд шилдэг хүмүүсийг татах зорилгоор хүний нөөцийг хөлслөн ажиллуулах, томилох эрхтэй байх.
9. Судалгаа, боловсролын богино болон урт хугацааны үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд Үндэсний болон орон нутгийн түвшинд дэмжлэг үзүүлэх, олон улсын хөгжил дэвшилд хувь нэмэр оруулах соёлыг төлөвшүүлэхэд эрмэлзэх.
10. Дэлхийн жишигт нийцсэн судалгааны их сургуулиудыг тодорхойлж, тогтвортой байлгах болон сургуулиуд нь нийтийн хариуцлагаа биелүүлэх нөхцлийг хангахын тулд нээлттэй, ил тод засаглалын зохицуулалтыг бий болгосон байх” гэсэн юм.